Een wederzijdse zorgverplichting is een belangrijk onderdeel van een samenlevingscontract omdat het de basis legt voor een gedeelde verantwoordelijkheid tussen de partners. Deze zorgverplichting houdt in dat beide partners verantwoordelijk zijn voor elkaars welzijn, zorgbehoeften en de kosten van levensonderhoud tijdens de relatie. Er zijn verschillende redenen waarom dit belangrijk is.
Bescherming, zekerheid en gelijkwaardigheid
Het waarborgt dat beide partners in de relatie elkaar ondersteunen, zowel emotioneel maar dus ook financieel. Dit is vooral belangrijk in situaties waarin één partner afhankelijk is van de ander, bijvoorbeeld door ziekte of werkloosheid. Het weerspiegelt ook een sociale en morele verantwoordelijkheid van partners naar elkaar toe.
Een expliciete zorgverplichting in een samenlevingscontract zorgt voor duidelijkheid over de verwachtingen en verplichtingen van beide partners. Dit kan conflicten voorkomen en biedt een duidelijk kader voor het oplossen van problemen.
Juridische gevolgen
In sommige gevallen kan het ontbreken van een dergelijke verplichting in een samenlevingscontract leiden tot beperkte rechten en/of bescherming, bijvoorbeeld bij het overlijden van een partner. In de erfbelasting is er bijvoorbeeld geen recht op de vrijstelling voor partners indien een wederzijdse zorgplicht ontbreekt.
De verzorgingsgedachte is een essentieel element in het definiëren van het partnerbegrip. Het is deze gedachte die ook ten grondslag ligt aan de rechtvaardiging van bijvoorbeeld het lage tarief in de erf- en schenkbelasting en een hogere vrijstelling voor de partner of voor het aanspraak maken op bepaalde rechten.
Wederzijdse zorgplicht bestaat wettelijk tussen echtgenoten en geregistreerde partners, dus deze vallen zonder meer onder het partnerbegrip. Twee personen die niet aan elkaar verwant zijn in de rechte lijn en die na het bereiken van hun 18-jarige leeftijd een gemeenschappelijke huishouding hebben gevoerd, worden als partner aangemerkt als zij bij de notaris een wederzijdse zorgplicht hebben vastgelegd in een samenlevingscontract. Deze zorgplicht kan dan wettelijk worden afgedwongen.
De wederzijdse zorgplicht in het samenlevingscontract wordt ook expliciet genoemd in diverse sociale verzekeringswetten en in diverse pensioenregelingen.